Stilte als sieraad

Stilte ... Waar vind je dat nog tegenwoordig? Als ik naar mezelf kijk, dan is de stilte er pas als ik 's avonds in mijn bed lig. En zelfs dan is stilte vaan nog niet helemaal stil. Het geluid van voorbijrijdend verkeer, muziek van de buren, een ventilator die bromt of mijn eigen gedachten die herrie maken in mijn hoofd.

Stilte ... Ik moet er soms echt voor kiezen; het opzoeken. In de auto de radio even niet aan te zetten, wandelen zonder muziek te luisteren onderweg, een plek ver buiten de bewoonde wereld en zonder andere mensen om je heen.

Stilte ... Het voelt soms haast onwennig. Ineens ben je alleen. Alleen met jezelf, met je eigen gedachten. Maar ook: alleen met God. Als alle stemmen om mij heen verstommen, als alle prikkels om mij heen weg zijn dan ontstaat er ruimte. Ruimte om mijn aandacht op God te richten, ruimte om Zijn stem te leren verstaan.

Stilte als respect

Pas was ik in gesprek met iemand. het viel me op hoe hij voortdurend afgeleid was. Even iemand begroeten die langs liep, even zwaaien naar iemand die binnenkwam, even een telefoontje tussendoor. Ik kon amper iets vertellen of hij wist er zelf wel wat over te zeggen. Gaandeweg voelde ik me steeds minder er toe doen, niet serieus genomen. Ik had de neiging om weg te lopen. En om eerlijk te zijn: Ik herkende er ook wel iets van mezelf. Ook ik vind het heel lastig om me tijdens een gesprek echt alleen daar op te concentreren. Ook ik ben me heel bewust van al het andere om me heen en ben snel afgeleid. Of de neiging het gesprek naar mezelf toe te trekken.

Het getuigt van respect voor de ander, wanneer ik stil ben als de ander spreekt. Wanneer ik stil ben, is er ruimte voor de ander om zijn verhaal te doen en ruimte voor mij om te luisteren. Stilte schept ruimte om me te richten op de ander. Maar ook om de woorden van de ander tot me door te laten dringen.

In de Bijbel zien we dat terug. "Omringd door de Levitische priesters zei Mozes tegen heel Israël: ‘Wees stil en luister, Israël. Vandaag bent u het volk van de HEER, uw God, geworden." (Deuteronomium 27:9) Wat had het volk Israël een hoop te klagen en te wensen! Maar, zegt Mozes, nu is het tijd om je mond te houden en te luisteren naar wat Gód te zeggen heeft!

Stilte om te vieren

Ook in  Nehemia 8 gaat het over stilte. Het volk Israël is teruggekeerd uit ballingschap en ze vragen aan Ezra om de wet van God voor te lezen. Vervolgens leggen de Levieten het uit aan het volk. Het resultaat is, dat het volk in huilen uit barst. De mensen zien in hoe ver ze van God afgedwaald zijn. En dan staat er een opvallende tekst: "De Levieten maanden het volk tot stilte. Ze zeiden: ‘Wees stil, dit is een heilige dag, wees dus niet bedroefd.’" (Nehemia 8:11) 

Toen ik het las, kostte het even tijd voordat de betekenis tot me door drong. Mijn eerste gedachte was: Het is toch juist mooi wat er gebeurt? Collectief zondebesef! De mensen zien in, dat ze zich moeten bekeren. Ze hebben oprecht berouw! Waarom dan stil zijn?

Ik begreep het pas toen ik het vers dat erop volgende nog eens goed las. "Toen ging iedereen eten en drinken. Ze deelden alles met elkaar en maakten er een groot en vrolijk feest van. Ze hadden begrepen wat hun was verteld." (Nehemia 8:12)

Natuurlijk is het mooi wat er gebeurt! Maar blijven hangen in het zondebesef, verdriet en berouw past niet bij het karakter van de wet! Immers de wet is bedoeld tot zegen voor wie er naar leven, maar tot vloek voor wie er niet naar leven (Deuteronomium 28).

En dát is wat de Levieten het volk duidelijk willen maken: Ja, verdriet, schaamte, zondebesef, schuldbesef, berouw is nodig. Maar niet daarin blijven hangen. God heeft immers het volk weer terug gebracht uit ballingschap? De wet is niet bedoeld als vloek, maar als zegen. Als leidraad voor een leven in vrijheid. Het legt de focus op de zegen die God het volk wil geven.

Stil zijn dus! Hou op met huilen. Wees stil, luister, geef God de ruimte en vier de vrijheid en het leven dat Hij voor je bedoeld heeft!

Stilte als richtingwijzer

In de Psalmen gaat het ook over stilte. In de aanhef van Psalm 16 en 56 t/m 60 staat (in de NBV): "een stil gebed". Hoe kan een psalm, een lied, nu een 'stil gebed' zijn? Ik begreep het toen ik deze psalmen doorlas en een verbinding maakte met Nehemia 8:11 en Deuteronomium 28.

In elk van deze psalmen legt David zichzelf het zwijgen op. Niet door zijn mond te houden, maar door zijn aandacht niet te vestigen op zijn ellende, maar helemaal op God en Gods grootheid! Gezien de omstandigheden waarin David zich op dat moment bevond, was dat niet logisch! Hij zat flink in de ellende! Maar in plaats van zijn eigen nood bij God te brengen, gaat Hij God prijzen!

In lijn met wat de Levieten destijds tegen het volk zeiden en van wat we zien in Deuteronomium 28 richt David zich niet op zijn ellende, maar op de zegen die God wil geven aan wie zich richten op Hem. Puur geloofsvertrouwen!

In Psalm 131:2 zingt hij: "Nee, ik ben stil geworden, ik heb mijn ziel tot rust gebracht. Als een kind op de arm van zijn moeder, als een kind is mijn ziel in mij." In al zijn moeiten weet David zich veilig bij God! Zo zijn deze 'stille gebeden' stuk voor stuk getuigenissen, die ons de juiste focus, de juiste blikrichting mee geven.

De oproep van de Levieten in Nehemia 8:11 en de blikrichting van Deuteronomium 28 klinkt later ook door bij de profeten. Het volk Van God leeft in zonde, dient de afgoden en gaat haar eigen gang. In plaats van zich op God te richten, zijn de mensen alleen maar met zichzelf bezig. En dus moet hen de juiste richting gewezen worden!

"De HEER troont in zijn heilig paleis. Aarde, wees stil voor hem!" (Habakuk 2:20) "Wees stil voor God, de HEER, de dag van de HEER is nabij! De HEER zal een offermaaltijd houden en zijn genodigden heiligen." (Sefanja 1:7) "Wees stil voor de HEER, al wat leeft, want hij komt uit zijn heilige woning naar buiten." (Zacharia 2:17)

Stilte als sieraad

In de Statenvertaling en de NBG staat er in plaats van 'een stil gebed' boven de eerder genoemde psalmen: 'een (gouden) kleinood'. Dat betekent eigenlijk 'sieraad'. Deze vertaling past helemaal in dezelfde lijn. Midden in zijn ellende komt David niet met een klaagzang, maar met een sieraad voor zijn HEER!

Ditzelfde lezen we ook over Hizkia: "Een stil gebed van koning Hizkia van Juda, toen hij ziek was en van zijn ziekte herstelde." (Jesaja 38:9)

Aanbidding wil zeggen: God prijzen midden in je omstandigheden, je worstelingen, je ellende, je ziekte of je zorgen. Dat is voor God als een sieraad! Ook Petrus benoemt het zo. "Maar in wat verborgen ligt in uw hart, in een zacht en stil gemoed. Dat is een onvergankelijk sieraad dat God kostbaar acht. (1 Petrus 3:4)

Ik moest denken aan de geschiedenis van de storm op het meer. De boot met daarin de discipelen en een slapende Jezus komt terecht in een hevige storm. En wat zeggen de discipelen? "Meester, kan het u niet schelen dat we vergaan?" (Marcus 4:38)

Ze hebben alleen maar aandacht voor hun ellende! En wat doet Jezus? "Toen hij wakker geworden was, sprak hij de wind bestraffend toe en zei tegen het meer: ‘Zwijg! Wees stil!’ De wind ging liggen en het meer kwam helemaal tot rust." (Marcus 4:39)

Hoewel Jezus het water hier toespreekt, klinkt hierin ook een hele duidelijke boodschap voor de discipelen door. Hun blikrichting is verkeerd! Jezus zegt tegen hen "Waarom hebben jullie zo weinig moed? Geloven jullie nog steeds niet?’ (Marcus 4:40) Hierin klinkt door: 'Waar is jullie stil gebed? Jullie kleinood? Jullie sieraad?'

'Stilte is de zendtijd van de Heilige Geest' hoorde ik eens iemand zeggen. Dat wil dus niet alleen zeggen letterlijk stil zijn en luisteren. Het betekent vooral ook: God prijzen en aanbidden in alle omstandigheden van je leven, juist wanneer je het moeilijk hebt!

Dat kan alleen met hulp van de Geest. In Zijn kracht prijzen we God en in Zijn kracht mogen wij vervolgens Zijn stem leren verstaan. Juist in die moeilijke momenten. Ons rest slechts 'stil zijn' en net als Samuël zeggen: "Spreek, uw dienaar luistert." (1 Samuel 3:10)

En dan zullen we merken hoe waar en kracht Psalm 16:8 is: "Ik stel mij de HEERE voortdurend voor ogen; omdat Hij aan mijn rechterhand is, wankel ik niet." Als wij stil zijn, ons richten op Hem, zullen we merken dat Hij ons boven alle omstandigheden uit tilt. Leven aan Zijn hand; gezegend en in vrijheid.